شگفتی های زندگی ملخ

دوستان ! از جمله حشره هایی که درباره چگونگی آفرینش آن، در نهج البلاغه سخن به میان آمده، ملخ است. امیرالمؤمنین علی علیه السلام در خطبه 185 نهج البلاغه، انسان ها را به شگفتی های موجود در این حشره توجه می دهد و می فرماید: " و اگر بخواهی درباره ملخ سخن بگویی بگو که خداوند برای او دو چشم سرخ رنگ و دو حدقه همچون دو قرص ماه آفریده و گوش پنهان و دهان مرتب و متناسب به او بخشیده است. خداوند برای او حسّ قوی و دو دندان که با آنها (ساقه و شاخه گیاهان و برگ های درختان را) می چیند و دو داس که با آنها (ساقه ها و برگ های مورد نظر را) می گیرد، قرار داده است. کشاورزان برای زراعت خود، از آنها می ترسند، ولی هرگز قادر بر دفع آنها نیستند . اینها همه در حالی است که تمام پیکر او به اندازه یک انگشت باریک نیست. " دانشمندان، حشره ها ( این موجودات شگفت ) را بر سه گونه تقسیم کرده اند: 1 - گروهی که خدمت گزار انسان ها هستند، مانند زنبوران عسل . 2- حشراتی که بی آزارند و در ظاهر نه خدمتی دارند و نه زحمت و دردسری. 3- حشره هایی که می توانند جزو آفت ها و بلاها به شمار بیایند، مانند ملخ، گاهی دسته های ملخ، همچون تکه های بزرگ ابر در آسمان ظاهر می شوند و ناگهان بر باغ ها و زراعت های وسیع فرود می آیند و در مدت کوتاهی، ساقه های گیاهان و شاخه ها و برگ ها را می خورند و بیابانی خشک یا درختانی عریان از هرگونه برگ و میوه، از خود به یادگار می گذارند. حتی گاهی با طیاره ی سم پاشی و وسایل دیگر به مبارزه با آنها برمی خیزند، تنها در بعضی از موارد ممکن است توفیقی در نابودی ملخ ها نصیب شان شود. اگر حمله ملخ ها شدید باشد، وسایل امروز نیز توان مبارزه با آنها را ندارد. به این ترتیب، بار دیگر قدرت نمایی پروردگار و عجز و ناتوانی انسان به نمایش گذاشته می شود.» ملخ، یکی از حشره های شگفت انگیز آفرینش است. موجودی است که به طور عادی، بدون هیچ مزاحمتی در گوشه و کنار مزرعه ها، باغ ها، دره ها و کوه ها زندگی می کند، ولی هنگامی که فرمان مرموزی به آنها داده می شود، به سرعت به صورت دسته های بزرگ در آسمان به پرواز درمی آیند و بر هر زراعت و باغی که فرود آیند، آن را نابود می کنند. به گفته برخی از دانشمندان، ملخ، موجود عجیبی است که هر بخشی از اعضای او، به حیوانی شبیه است: صورتش همچون صورت اسب، چشمانش مانند چشمان فیل، گردنش همانند گردن گاو، شاخک هایش چون شاخ های گوزن، سینه اش شبیه سینه شیر، شکمش مانند شکم کژدم، بال هایش چون بال های عقاب، ران هایش همانند ران های شتر، پاهایش همچون پاهای شترمرغ و دم او چون دم مار است . به راستی کدام خالق یگانه می تواند چنین موجود شگفتی را بیافریند؟ ملخ، دو زوج چشم مرکب و سه چشم بسیط دارد. چشم های مرکب او، از چهار هزار قسمت تشکیل شده و هر یک ساختمان مخصوص به خود را دارد و از مجموع آنها، چشم مرکب با دید واحد تشکیل می شود. سینه اش از سه حلقه و شکمش از ده حلقه شبیه به یکدیگر شکل گرفته است. ملخ دو جفت بال دارد. یک جفت از بال های او که در جلو او قرار دارد، سفت و سخت است و به صورت قابی است که در پرواز به کار نمی رود و کارش، تنها حفاظت از بال های ظریف پرواز است. رشد پاهای عقب ملخ زیاد است و به همین سبب، کمک خوبی برای جهش و پرش اوست. ملخ ها در فصل تابستان یا بهار، تخم ریزی می کنند و آنها را در سوراخ هایی از زمین که خود به وجود می آورند، قرار می دهند. نوزادان پس از بیرون آمدن از تخم، بسیار پرخور و حریصند و آنچه را سر راه خود بیابند، می خورند. ملخ، از لحظه بیرون آمدن از تخم تا کامل شدن و به پرواز درآمدنش، شش بار تغییر شکل می دهد و این، از شگفتی های آفرینش اوست. گفتنی است، توده های ملخ، گاهی به قدری زیاد و گسترده می شوند که هزاران کیلومتر مربع از آسمان را می پوشانند .ملخ ها، مظهر دانایی و قدرت خداوندند . آنها در عین کوچکی جثه شان، می توانند مزرعه ها باغ ها را به سرعت نابود کنند و با این حرکتشان، بشر را متوجه ناتوانی خود و قدرت پروردگارشان سازند .

چطور مورچه ها راه لانه شان را پیدا میکنند؟
دانشمندان درباره انواع مختلف مورچه ها مطالعه کرده وبه این نتیجه رسیده اندکه هر نوع مورچه ای طریقه مخصوصی درپیدا کردن راه لانه اش دارد مثلا” بعضی از مورچه ها از طریقه نشانه گذاری در روی زمین استفاده میکنند ، یعنی وقتی لانه شان را ترک میکنند علائم روی زمین را نشانه میگذارند تا در موقع برگشت بتوانند از روی آن نشانه ها راه لانه خود را پیدا کنند درست شبیه علائم ساختمانها و یا خیابانها که ما برای پیدا کردن خانه خود از آنها استفاده میکنیم.
دسته دیگر از مورچه ها با نگاه کردن به ارتفاع خورشید و در بالای افق راه خود را می یابند که بشر جز با استفاده از ابزار و وسایل مخصوص قادر به استفاده از این طریق نیست.
بعضی دیگر از مورچه ها هم از نشانه های روی زمین و هم از خورشید کمک میگیرند دانشمندان این را با تجربه هایی ثابت کرده اند. آنها ابتدا روی یک مورچه نشانه گذاری کردند و سپس آن را بحال خود گذاشتند و شروع به تعقیب آن نمودند و بعد از آنکه مورچه تکه خوراکی پیدا کرد و خواست که به لانه اش برگردد ، آنها آن را بلند کرده و نقطه دیگری که درست مخالف لانه اش بوده قرار دادند یعنی اگر قبلا” رو به مشرق بوده حالا رو بطرف مغرب گذاشته شد در این حالت مورچه نمی توانسته از آفتاب کمک بگیرد چون که به نظر آن ظاهرا” آفتاب در یک جای دیگر بود. بنابراین ابتدا مورچه مدتی سرگردان شده و شروع به اینطرف و آنطرف رفتن نمود. ولی بالاخره با یافتن یک نشانه زمینی بخانه خود رسید دانشمندان با تعیین و حساب وقت این آزمایشها به این نتیجه رسیده اند که بعضی اوقات یک مورچه ممکن است چندین ساعت برای پیدا کردن نشانه زمینی که راهنمای او در رسیدن به لانه اش میباشد ، به جستجو بپردازد و در آخر مورچه هائی وجود دارند که با بو کشیدن لانه خود را میابند.

تاقبل از این در تمامی حشرات تنها حشره باهوش زبور عسل بود که از طریق علم هندسه کندوی خود را می ساخت و پس از آن عنکبوت که از روی نقوش هندسی تار می بافت که البته بعدها دانشمندان به این نتیجه رسیدند که زنبور عسل تحت هر شرایطی می تواند نقش را جابجا کرده و پرده ها را با تغییر سایز و زاویه باز هم هندسی بسازد درحالی که اگر تار ینج ضلعی اولیه عنکبوت به هر دلیلی پاره شود عنکبوت برای تعمیر آن قادر به ساخت مجدد آن کوشه یا ضلع نیست بلکه از روی غریزه تنها سوراخ تار را پر می کند.
این مباحث سالها مورد آزمایش قرار گرفت و اعلام شد تنها حشره باهوش که هندسه می داند زنبور عسل است ، اما امروز با خواندن این مطلب در میابیم که مورچه ها نیز بجر قدرتمندی از هوشمندی نیز برخوردارند و حساب می دانند.
مورچه هایی که پاهای آنها در مسیر برگشت بلند شده بود، مسیر را گم کردند.
دانشمندان طی یک آزمایش عجیب ،برای دسته ای از مورچگان کفشهای که پاهای آنها را بلند می کرد تهیه کردند و رفتار حرکتی آنها را بررسی کردند، نتیجه بیانگر این نکته بود که این حیوانات برای اندازه گیری مسافت های مختلف و جهت یابی، قدمهایشان را می شمرند.
محققین بر این باورند مورچه های صحرایی از نوری که از ستارگان در آسمان شب
تابیده می شود، به عنوان کلیدی جهت بازگشت به لانه هایشان استفاده می کنند،
اما هنوز در این مورد که مورچه ها چگونه قادر به اندازه گیری دقیق فاصله ها هستند، شک و شبهه فراوان وجوددارد.
در آزمایش فوق، دانشمندان برای پاهای تعدادی از مورچگان کفشهای بلندو برای برخی دیگر کفشهای کوتاه تهیه کردند.
در ادامه، ابتدا دسته ای از مورچه ها با پاهای خودشان از لانه به سمت یک ماده غذایی حرکت کردند، سپس در راه برگشت آنها را با کفشهایی که پاهای آنها را بلند یا کوتاه کرده بود به طرف لانه شان راهی کردند.
نتیجه کار این بود : مورچه ها فاصله ده متری بازگشت به لانه ها را گم کرده و از مسیر اصلی منحرف شدند.
اما زمانی که آزمایشی مشابه با دسته ای از مورچه ها که پاهای معمولی داشتندتکرار شد، آنها به سرعت و سهولت به مقصدرسیدند!

به گزارش ایسنا، دانشمندان آمریکایی دریافته‌اند که مورچه‌ها برای زنده ماندن در میان سیلاب‌ به یکدیگر چسبیده و یک قایق زنده مورچه‌ای می‌سازند.

این استراتژی جالب ‌توجه برای بقا به گروه مورچه‌های آتشین در آمریکای جنوبی تعلق دارد که خانه‌هایشان در منطقه جنگل‌های بارانی به طور مستمر در معرض سیل قرار دارد.

به محض ورود آب به لانه این مورچه‌ها، آنها شروع به کار کرده و خانه‌های خود را تخلیه می‌کنند. آنها یک مرتبه همه باهم حرکت کرده و به دنبال یک مکان مرتفع‌ تر می‌گردند.

اکنون دانشمندان شیوه کار این مورچه‌ها را به نمایش گذاشته‌ اند.

محققان موسسه فناوری جورجیا پس از جمع‌آوری گروه‌های مورچه‌های آتشی از کنار جاده‌های آتلانتا، به انجام آزمایش‌هایی درباره دفع آب، شناور ماندن بر روی آب و ساختار مهارت و سرعت آنها پرداختند.

در برخی از این آزمایش‌ها، دانشمندان صدها یا هزاران مورچه را بر روی آب انداخته و با استفاده از شیوه عکسبرداری زمان گذشت به ثبت کارهایی که این مورچه‌ها در اقدامات بعدی خود انجام خواهند داد، پرداختند.

در برخی موارد این مورچه‌ها تنها پس از گذشت کمتر از دو دقیقه به هم پیوسته و یک قایق شناور را تشکیل می‌دادند.

این قایق تاحدی شبیه کلوچه بوده که در آن نیمی از گروه در لایه غوطه‌ور زیرین قرار می‌گرفتند تا سایرین بر روی آنها شناور بمانند.

این جانوران از آرواره و دستان خود برای اتصال به یکدیگر استفاده کرده و  شکل بافت یک پارچه ضدآب را تشکیل می دهند.

مورچه‌هایی که پایه قایق را شکل می‌دهند معمولا در بالای سطح آب قرار می‌گیرند. اما در صورتی که به زیر آب فرو بروند، می‌توانند با استفاده از بسته‌های هوای موجود در زیر سطح زنده بمانند.

آنچه به شگفتی این جریان می‌افزاید این است که هنگامی محققان این مورچه‌ها را دانه از سطح آب جمع می‌کردند، مورچه‌های باقی مانده در سطح زیرین برای حفظ ضخامت متوسط قایق نقل مکان می‌کردند.

محققان در این آزمایش دریافتند که مورچه‌های سطح پایینی قادر به درک این موضوع هستند که چند مورچه از سطح بالایی کم شده‌ است.

برای ساخت چنین قایقی حدود ۱۰۰ مورچه لازم است و در حیات وحش این قایق می‌تواند برای هفته‌ها یا ماه‌ها بر روی آب غوطه‌ور بماند.

به نظر می‌رسد که مورچه‌ها در این زمان از آذوقه‌هایی که از لانه خود بیرون آورده‌اند استفاده می‌کنند.

در طول سفر، ملکه و نوزادش در بالای قایق به صورت ایمن و خشک نگهداری می‌شوند.

با این‌حال اگر این فرآیند اتصال در آب کف‌آلود صورت بگیرد، به دلیل نبود بسته‌های هوا برای مورچه‌های زیرین، تشکیل این ساختار غیرممکن می‌شود.

روزی حضرت سلیمان (ع ) در کنار دریا نشسته بود، نگاهش به مورچه ای افتاد که دانه گندمی را باخود به طرف دریا حمل می کرد. سلیمان (ع) همچنان به او نگاه می کرد که دید او نزدیک آب رسید. در  همان لحظه قورباغه ای سرش را از آب دریا بیرون آورد و دهانش را گشود، مورچه به داخل دهان او وارد شد، و قورباغه  به درون آب رفت.
سلیمان مدتی در این مورد به فکر فرو رفت و شگفت زده فکر می کرد، ناگاه دید آن قورباغه سرش را از آب بیرون آورد و دهانش را گشود، آن مورچه آز دهان او بیرون آمد، ولی دانه ی گندم را همراه  خود نداشت.
سلیمان(ع) آن مورچه را طلبید و سرگذشت او را پرسید.
مورچه گفت : ” ای پیامبر خدا در قعر این دریا سنگی تو خالی وجود دارد و کرمی در درون آن زندگی می کند. خداوند آن را در آنجا آفرید او نمی تواند ار آنجا خارج شود و من  روزی او را حمل می کنم. خداوند این قورباغه را مامور کرده مرا درون آب دریا به سوی آن کرم حمل کرده و ببرد.
این قورباغه مرا به کنار سوراخی که در آن سنگ است می برد و دهانش را به درگاه آن سوراخ می گذارد من از دهان او بیرون آمده و خود را به آن کرم می رسانم و دانه گندم را نزد او می گذارم و سپس باز می گردم وبه دهان همان قورباغه که در انتظار من است وارد می شود او در میان آب شناوری کرده مرا به بیرون آب دریا می آورد و دهانش را باز می کند ومن از دهان او خارج میشوم .”
سلیمان به مورچه گفت: (( وقتی که دانه گندم را برای آن کرم میبری آیا سخنی از او شنیده ای؟ ))
مورچه گفت آری او می گوید:
ای خدایی که رزق و روزی مرا درون این سنگ در قعر این دریا فراموش نمی کنی رحمتت را نسبت به بندگان با ایمانت فراموش نکن.

مور یا مورچه حشره‌ای اجتماعی است همانند زنبور عسل از راسته نازک‌بالان که در میانه‌های دورهٔ کرتاسه یعنی حدود ۱۱۰ تا ۱۳۰ میلیون سال پیش تکامل یافته‌است. امروزه بیش از ۱۲۰۰۰ گونه مورچه طبقه بندی شده‌اند و تخمین زده می‌شود این تعداد تا ۱۴۰۰۰ گونه نیز برسد. مورچه‌ها به راحتی از شاخک‏های آرنج دارشان و ساختار گره مانندشان و کمر باریکشان قابل شناسایی هستند.

اندازه اجتماع مورچه‌ها می‌تواند از چند ده مورچه شکارچی در یک حفره تا چند میلیون مورچه ساده و مورچه نازای ماده و طبقه‌ای از کارگرها و سربازها و سایر گروه‌ها را در یک محدوده جغرافیایی وسیع شامل شود.همچنین اجتماع مورچه‌ها شامل تعدادی نر دارای نطفه و همچنین یک یا چند ماده که توانایی بارور شدن دارند و ملکه نامیده می‌شوند، می‌شود.همچنین گاهی اجتماع مورچه‌ها یک ابرجامعه توصیف شده‌است ٬زیرا مورچه‌ها در آن با یکدیگر کار می‌کنند و از اجتماع خود دفاع می‌کنند...

 

مورچه‌ ای در حال مکیدن یک دانه شکر

تقریباً تمام مناطق کره زمین مورچه دارد. فقط مناطقی مانند جزایر دور افتاده و غیرقابل دسترسی استثنا هستند. مورچه به بیشتر محیط زیست‌های زمین چیره گشته‌است و در بیشتر محیط زیست‌ها توانایی زندگی دارد. این موجود ۱۵-۲۰٪ موجودات زنده خشکی‌زی زمین را تشکیل می‌دهد. علت موفقیت آنها به زندگی اجتماعی، توانایی بالای انطباق پذیری و توانایی تغییر دادن محیط زیستشان و بهره برداری از منابع و دفاع از یکدیگر برمی‌گردد. انواع مورچه‌ها به صورت‌های مختلفی مانند زندگی انگلی و برده‌داری، همزیستی مسالمت آمیز و … تکامل یافته‌اند.

جامعهٔ مورچه‌ها دارای سیستم تقسیم کار ٬ارتباط بین اشخاص و توانایی حل مشکلات پیچیده‌است.این ارتباطات در جوامع انسانی با مطالعه و مذهب و در طول زمان بوجود آمده‌است. مورچه‌ها قویترین حیوانات خشکی می‌باشند، چرا که می‌توانند چند برابر وزن خود بار حمل کنند، مطالعه در زندگی مورچه‌ها دانشمندان را به شگفتی واداشته‌است، چون وقتی آن‌ها انبار غذای بعضی از مورچه‌ها را بررسی کرده‌اند، با کمال تعجّب دیده‌اند آن‌ها، به طور دقیق دانه‌های جمع آوری شده را به طور منظّم در کنار هم قرار می‌دهند؛ آنها دانه‌های گندم را از وسط به دو نیم می‌کنند تا هنگام رسیدن رطوبت سبز نشود، ولی دانه‌های خربزه را به جای نصف به چهار قسمت تقسیم می‌کنند، زیرا می‌دانند که دانه‌های خربزه (تخم خربزه) اگر به دو نصف تقسیم شوند، باز هم قابلیت سبز شدن را دارند و به محض تماس با آب رشد خواهند کرد و لانهٔ مورچه‌ها را از بین خواهند برد ^[۱]

مورچه‌ها در تلاش و پشتکار و استقامت تا آن جا پیش رفته‌اند که برای ما انسانها ضرب المثل شده‌اند،

ما می‌توانیم از زندگی آن‌ها بیاموزیم: که هرگز ناامید نشویم، محتاط باشیم، با آرزو مانوس شویم، تمام توانمان را برای موفقیت بکار گیریم، قدر نعمت‌های خدا را بدانیم، صرفه جو باشیم، از کنار هم بودن لذت ببریم، با هم آینده را بسازیم، از تنهایی گریزان باشیم و منافع جمع را بر منافع خودمان ترجیح دهیم. مورچه‌ها در سراسر دنیا وجود دارند و تعدادشان نیز بسیار زیاد است، در عین حال زندگی مورچه‌ها سرشار از فلسفه‌است.

در این مقاله چند نمونه از دلایل این امر را مرور می‌کنیم، زیرا بسیار قابل تامل است: مورچه‌ها در زندگی خود:

1. بسیار پرتلاش اند.
2. راه‌های گوناگونی را جستجو می‌کنند.
3. از مانع عبور می‌کنند: هر اندازه بزرگ یا خطرناک باشد.
4. اگر عبور از مانع ممکن نباشد، مانع را دور می‌زنند.
5. تا به هدف شان نرسند، دست از راه رفتن برنمی دارند. حتی در سر بالائی‌ها، بیافتند، برمی خیزند و دوباره ادامه می‌دهند و بیشتر سعی و تلاش می‌کنند.
6. با احتیاط هستند.
7. بسیار پرتلاش اند.
8. راه‌های گوناگونی را جستجو می‌کنند.
9. از مانع عبور می‌کنند: هر اندازه بزرگ یا خطرناک باشد.
10. اگر عبور از مانع ممکن نباشد، مانع را دور می‌زنند.
11. تا به هدف شان نرسند، دست از راه رفتن برنمی دارند. حتی در سر بالائی‌ها، بیافتند، برمی خیزند و دوباره ادامه می‌دهند و بیشتر سعی و تلاش می‌کنند.
12. با احتیاط هستند.
13. بسیار پرتلاش اند.
14. راه‌های گوناگونی را جستجو می‌کنند.
15. از مانع عبور می‌کنند: هر اندازه بزرگ یا خطرناک باشد.
16. اگر عبور از مانع ممکن نباشد، مانع را دور می‌زنند.
17. تا به هدف شان نرسند، دست از راه رفتن برنمی دارند. حتی در سر بالائی‌ها، بیافتند، برمی خیزند و دوباره ادامه می‌دهند و بیشتر سعی و تلاش می‌کنند.
18. با احتیاط هستند.

شوق سبو

بر درد عشق نسخه و درمان اثر نکرد

مرهم برای زخم غم تو ثمر نکرد

تنها حریم پاک تو داریم زآن زمان

دلبر برفت و دلشدگان را خبر نکرد

از هر قبیله ای به تو امید بسته اند

نبود کسی که چشم تو بر او نظر نکرد

شاهنشه غریب، امیر رئوف طوس

دل نیست، آنچه داغ تواش پر شرر نکرد

در بازکن که از ره دوری رسیده ام

این خسته بی دلیل در این ره، خطر نکرد

امشب، سحر دوباره به کوی تو آمدم

مخمورم و به شوق سبوی تو آمدم

بر حال من به جان جوادت نگاه کن

فکری به حال این دل بی سرپناه کن

بر زائران پاک تو من غبطه می خورم

آقا ترحمی به من پر گناه کن

امشب برات کرب و بلای مرا بده

ما را دوباره زائر آن بی سپاه کن

گر این زیارتم شده دیدار آخرین

در روز حشر یاد من رو سیاه کن

در راه عشق، اهل غم و درد خواستی

با چشم نافذت تو مرا مرد راه کن

مولا به جان ما تو بگو با امام عصر

یوسف بیا بخاطر من ترک چاه کن

تا روز حشر نوکری ات افتخار ماست

اینجا بهشت روی زمین جنت الرضاست